Zdrowie finansowe pojawiło się już w moim artykule w marcu 2020 roku. Wtedy nie wiedzieliśmy jeszcze o zawirowaniach, jakie na rynkach spowoduje pandemia. Dzisiaj wracam do tematu, aby spojrzeć na zdrowie finansowe w kontekście pracownika. Już przed pandemią stres związany z finansami był bardzo odczuwalny przez pracowników. Był istotnym czynnikiem wpływającym na ich wydajność oraz samopoczucie. W czasach pandemii sytuacja nie uległa poprawie. Według ostatnich badań 63% pracowników deklaruje, że stres finansowy wzrósł od momentu rozpoczęcia pandemii (1).
Zdrowie finansowe pracownika – wprowadzenie
Zdrowie finansowe, to ogólna kondycja finansową danego człowieka oraz brak stresu związanego z problemami o naturze finansowej. Zdrowie finansowe obok kondycji fizycznej i psychicznej jest trzecim najważniejszym elementem ogólnego stanu każdego człowieka. Problemy w obszarze zdrowia finansowego, szczególnie te związane z zadłużeniem, mają istotny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne. Poświęciłem temu tematowi niedawno kilka obszernych artykułów.
Zdrowie finansowe szczególnego znaczenia nabiera w świecie korporacyjnym. Stres związany z finansami osobistymi ma bowiem bardzo negatywny wpływ na efektywność pracowników, często wpływa na zwiększone absencje oraz spóźnienia. Stres finansowy jest także często powodem poważnych komplikacji zdrowotnych w sferze psychicznej (depresja, lęki i inne) które skutecznie wyłączają pracowników z działania lub znacząco obniżają ich produktywność generując poważne straty dla firm.
Zdrowie finansowe pracownika to temat, który nie może być bagatelizowany. Według tych samych badań zostało ono wskazane jako najpoważniejszy czynnik stresogenny w środowisku pracy. Aż 54% ankietowanych stwierdziło, że kwestie związane z finansami i pieniędzmi powodują u nich największy stres. Na dalszych miejscach znalazła się dopiero praca (18% ankietowanych), związki (12% ankietowanych), zdrowie (11 % ankietowanych) oraz inne czynniki (5%).
W związku z tak istotnym wpływem finansów na pracowników rozpoczynam dzisiaj serię artykułów na w temacie zdrowie finansowe pracownika. Dzisiaj w ogólny sposób przyjrzymy się kluczowym zagadnieniom a przez kolejne tygodnie będę ten temat konsekwentnie rozwijał w dalszych artykułach.
Co to jest zdrowie finansowe pracownika?
Zdrowie finansowe pracownika to zagadnienie które mówi o finansach pracownika w kontekście jego zatrudnienia. Przypomnijmy zatem najpierw generalną definicję zdrowia finansowego.
Zdrowie finansowe składa się z dwóch kluczowych komponentów. Pierwszym z nich jest poziom edukacji finansowej, drugi to stres finansowy, jaki mamy w życiu. Te dwa czynniki łącznie determinują nasze zdrowie finansowe. Zdrowie finansowe to zatem wiedza na temat finansów zaaplikowana w praktyce, która pozwala nam unikać niepotrzebnych stresów.
Poziom edukacji finansowej to to, co wiemy na temat finansów osobistych. Wiedza na temat edukacji finansowej to fundament, na którym buduje się zdrowie finansowe.
Stres finansowy to sytuacja, w której przestajemy być zdolni do regulowania swoich zobowiązań i lub zabezpieczania potrzeb z uwagi na brak gotówki.
Stres finansowy to szereg czynników związanych z tym, jak aplikujemy swoją wiedzę w na temat finansów do podejmowania codziennych decyzji finansowych. To właśnie stres finansowy jest kluczową sprawą w kontekście zdrowia finansowego pracowników.
Dlaczego zdrowie finansowe pracownika jest ważne?
Szereg publikacji naukowych oraz takich zrealizowanych w świecie biznesu pokazuje dlaczego zdrowie finansowe pracownika jest bardzo ważne z perspektywy firmy. Problemy finansowe dotykają wszystkich ludzi niezależnie od pochodzenia, wykształcenia czy zawodu. Wyzwania w tym zakresie pojawiają się także w różnych momentach naszego życia. Mają one nie tylko wpływ na nasze rodziny i zdrowie, ale także na to jak skutecznie wykonujemy swoją codzienną pracę.
Typowe problemy związane ze słabym zdrowiem finansowym pracownika
Poniżej prezentuję listę najczęstszych problemów, z jakimi pracownicy borykają się w związku z trudnościami finansowymi.
- Problemy z koncentracją, które skutkują niską jakością pracy
- Zmęczenie spowodowane przedłużającym się stresem finansowym
- Niskie zaangażowanie w wykonywane zadania z uwagi na podwyższony poziom stresu
- Nieobecności
- Długoterminowe zwolnienia
- Dobrowolne lub przymusowe odejście z pracy
Wpływ zdrowia finansowego na pracownika oraz pośrednio na firmy jest bezsprzeczny. Bardzo konserwatywne szacunki mówią o tym, że co najmniej 10% ludzi w firmach boryka się z problemami finansowymi, które istotnie wpływają na ich produktywność (2). Inne badania z tego okresu wskazują, ze problemy finansowe mają negatywny wpływ na wydajność blisko jednej trzeciej pracowników.
Zdrowie finansowe pracownika a jego produktywność?
Spójrzmy nieco dokładniej na kwestię produktywności związanej ze zdrowiem finansowym pracownika. Ten element zapewne będzie bardzo interesował liderów kapitału ludzkiego w firmach, którzy będą szukali finansowania dla programów zdrowia finansowego w swoich firmach.
Zdrowie finansowe pracownika negatywnie wpływa na produktywność
Zacznijmy jednak od uporządkowania faktów w temacie zdrowie finansowe pracownika a jego produktywność. Dzisiaj badania i praktyka nie pozostawiają żadnych wątpliwości. Problemy finansowe pracowników wynikające z nietrafionych decyzji finansowych mają bezpośredni, negatywny wpływ na ich produktywność (3). Jak wspominałem powyżej, odsetek pracowników, u których problemy finansowe mają największy wpływ na efekty pracy waha się według rożnych szacunków pomiędzy 10 a 30%. Stres związany z finansami jest oczywiście wyższy w przypadku scenariuszy kryzysowych takich jak pandemia. W takich okolicznościach nawet blisko połowa pracowników wskazuje, że kłopoty finansowe rozpraszają ich w pracy i są istotnym czynnikiem stresogennym.
Finansowe nawyki negatywnie wpływające na finansowe zdrowie pracownika
Warto też w tym miejscu uporządkować informacje na temat tego, co to są nietrafione decyzje finansowe, o których mówię powyżej. Te decyzje wynikają z pewnych zakorzenionych negatywnych nawyków finansowych. Te nawyki z biegiem czasu kumulują się i powodują, że finanse osobiste pracownika są poza kontrolą. Typowa lista negatywnych nawyków finansowych, na które warto zwrócić uwagę to:
- Regularne, nadmierne wydatki
- Regularne nadużywanie różnych form kredytowania
- Regularne sięganie po maksymalne limity na kartach kredytowych
- Brak rezerw finansowych
- Regularne płacenie rachunków po terminie
- Brak konsekwentnego inwestowania na cele emerytalne
- Brak podstawowych polis ubezpieczeniowych
Powyższa lista może być z powodzeniem używana przez specjalistów do spraw kapitału ludzkiego w firmach. Dzięki niej można zidentyfikować na bazie nawyków finansowych, jaki procent naszych pracowników ma szanse cieszyć się dobrym zdrowiem finansowym. Możemy też ocenić, jaka grupa naszych pracowników jest zagrożona problemami natury finansowej i w konsekwencji może mieć trudności ze skutecznym realizowaniem swoich zadań w pracy.
Zdrowie finansowe pracownika – kluczowe potrzeby
O zdrowie finansowe pracownika można dbać na różnych poziomach. Wielu właścicieli firm zakłada zapewne, że zdrowie finansowe pracownika tak jak ogólny stan zdrowia, to kwestia prywatna i indywidualna. Okazuje się jednak, że nie jest to prawda. Pisałem już wcześniej wielokrotnie, że brakuje w Polsce systemowych rozwiązań edukacyjnych w dziedzinie finansów osobistych. Konsekwencją tego jest fakt, że Polacy dołączają do firm niewyposażeni w jedno z kluczowych narzędzi zarządzania stresem. Narzędzia jakim jest wiedza, nawyki oraz inteligencja finansowa.
Kilkadziesiąt lat temu sfera finansów osobistych to był obszar, który był ściśle rozdzielony od środowiska pracy. Dekadę lub dwie temu te granice zaczęły się skutecznie zacierać. Dzisiaj od pracodawców oczekuje się, że będą aktywnie prowadzić działania edukacyjne w zakresie szeroko pojętych finansów pracownika (4). Spójrzmy trochę szerzej, jakie są standardowe oczekiwania pracowników w zakresie działań pracodawcy na polu zdrowia finansowego.
Oczekiwania i potrzeby pracowników w zakresie edukacji finansowej w pracy
Zanim przejdziemy do dyskusji na temat tego, jakie działania w obszarze zdrowia finansowego powinny już dzisiaj podjąć firmy, spójrzmy najpierw na oczekiwania pracowników. Ta wiedza pomoże skutecznie specjalistom od kapitału ludzkiego przygotować się do uruchomienia programów edukacji finansowej we swoich firmach.
Po pierwsze zdecydowana większość pracowników (ponad 80%) jest zainteresowana programami z zakresu edukacji finansowej. Pracownicy z chęcią uczestniczyliby w takich programach, gdyby były udostępnione przez pracodawcę. Warto także tutaj odnotować, że mimo istotnych chęci uczestniczenia w tego rodzaju programach, pracownicy zazwyczaj wykazują niechęć od płacenia za tego rodzaju edukację w pracy. Oczekują, że tego rodzaju wsparcie będzie i oferowane jako jedna z pozapłacowych korzyści zatrudnienia.
Pracownicy mają także w miarę sprecyzowane oczekiwania z zakresie obszaru tematycznego wiedzy finansowej, który typowo spotkałby się z ich największym finansowaniem. Należy tutaj jednak zaznaczyć, że każdy program edukacji finansowej pracownika musi być dopasowany do danej firmy a w szczególności do cech demograficznych i profili pracowników. Niemniej jednak warto tutaj wskazać pewne typowe obszary, które zawsze pojawiają się na liście zainteresowania pracowników. Są to w znakomitej większości przypadków następujące tematy:
- Zarządzanie gotówką oraz budżetowanie
- Kredyty oraz zarządzanie długami
- Gromadzenie kapitału oraz inwestowanie
- Skuteczne zabezpieczenie finansów na emeryturze
- Inne (planowanie podatkowe, zakup domu, planowanie sukcesji, ubezpieczenia)
Profesjonalne firmy rozumiejąc lukę w systemach edukacyjnych i dbając od pracowników zabezpieczają ten obszar zdrowia finansowego. Na bardzo ogólnym poziomie dbanie o finansowe zdrowie pracowników można podzielić na dwa obszary. Pierwszym z nich jest obszar prewencyjny, który jest nastawiony na ogólną edukację pracowników oraz przeciwdziałanie problemom finansowym. Drugi do obszar reakcyjny, który jest wycelowany w skuteczne wspieranie w rozwiązywaniu już powstałych, indywidualnych problemów w obszarze zdrowia finansowego. Rozwinę ten temat w jednym z kolejnych artykułów. Dzisiaj nadmienię tylko, że obszar prewencyjny, podobnie jak w medycynie, jest o wiele ważniejszy. Zapobiega bowiem w dużej mierze powstawaniu problemów w pracy związanych ze stresem finansowym. Ma również wtórny efekt. Badania udowodniły, że jeżeli pracownicy zetkną się z tematem edukacji finansowej w pracy w znakomitej większości będą kontynuować tą edukację na własną rękę.
Zdrowie finansowe pracownika a koszty i korzyści biznesu.
Firmy, ich właściciele oraz kadra zarządzająca powinny być żywo zainteresowane wdrażaniem programów edukacyjnych wycelowanych zdrowie finansowe pracownika. Na świecie widać już wyraźnie ten trend i wiele z największych organizacji oferuje pracownikom wsparcie w zakresie finansów osobistych. Sam znam wiele firm, które w sekcjach zdrowie pracownika (wellnes) wprost mówią o finansach osobistych.
Problem zadłużenia na świecie z roku na rok jest coraz większy, coraz większa jest też presja finansowa i konsumpcyjna otoczenia. W Polsce mamy również ogromną lukę w zakresie tego, jak otoczenie prawne pozwala na agresywne działania instytucji finansowych. Wszystko to prowadzi to nieuchronnie to tego, że problemy finansowe pracowników będą niestety z roku na rok nabrzmiewać a nie maleć. Rola Pracodawców w eliminowaniu tego problemu u źródła jest nieoceniona. Pytanie tylko, jak przekonać właścicieli firm do podjęcia decyzji na temat uruchomienia takiego programu.
Dzisiaj przedstawię bardzo uproszczone zasady, na bazie których wyliczane są potencjalne koszty i korzyści programów edukacyjnych zabezpieczających zdrowie finansowe pracownika. W jednym z kolejnych artykułów rozwinę tą tematykę bardziej szczegółowo.
Zdrowie finansowe pracowników a koszty biznesu – uproszczony model
Wiele programów edukacji finansowej bazuje swoje wyliczenia inwestycyjne jednym z modeli sprzed lat (5). Model ten zakłada następujące, bardzo uproszczone założenia, które znajdują poparcie w naukowych i biznesowych faktach. Po pierwsze model zakłada, jako konserwatywne założenie, że 10 procent pracowników danej firmy mierzy się z takimi lub innymi problemami w zakresie finansów osobistych. Po drugie model zakłada, jako konserwatywne założenie, że koszt związany z problemami pracowników wyrażony jako procent płaconych pensji to 10%.
Spójrzmy na prosty przykład, aby każdy z Was mógł odnieść ten model do swojej firmy. Załóżmy, że mamy pracodawcę, który zatrudnia 1000 pracowników w swoim centrum usług wspólnych. Załóżmy też, że średni koszt bezpośredni pracownika (pensja plus obowiązkowe narzuty) to 65 000 PLN rocznie. Według uproszczonego modelu 10 % pracowników (100 osób) tej przykładowej firmy ma problemy finansowe. Nasz firmowy koszt związany z problemami finansowymi pracowników w tym przykładzie będzie zatem wynosił 650 000 PLN (100 osób X 65 000 PLN X 10% koszt per pracownik). Należy tutaj zwrócić uwagę na bardzo konserwatywny charakter tego modelu. Odnosi się on bowiem do najniższej możliwej bazy kosztowej. Mówi o wynagrodzeniach a nie wartości dodanej każdego pracownika. Model jak pisałem powyżej zakłada też najniższe cytowane w literaturze wskaźniki. W rzeczywistości te liczby są o wiele wyższe.
Korzyści biznesowe związane z dbaniem o zdrowie finansowe pracowników
Spójrzmy teraz na fakty związane z korzyściami wdrażania programów edukacyjnych. Zobaczmy najpierw na pewne fakty w ujęciu ogólnym. Okazuje się, że pracodawcom bardzo opłaca się, aby dbać o dobrostan pracowników. Pracodawcy, którzy wdrożyli programy związane ze wsparciem pracowników w ich problemach zdrowotnych odnotowują, że na każda wydany dolar zwraca im się pięciokrotnie (6).
Dysponujemy także informacjami, które dotyczą stricte programów edukacyjnych dotyczących finansów osobistych. Tutaj potencjalny zwrot z inwestycji szacowany jest co najmniej jak trzy do jednego (każda wydana złotówka zwraca się trzykrotnie) (7). Istotne jest też, aby zwrócić uwagę na fakt, że już w pierwszym roku firmy odnotowują istotny zwrot z inwestycji związany z redukcją nieobecności pracowników oraz ze zwiększoną produktywnością. Wskazane źródła szacują tą korzyść na ponad 400 dolarów na pracownika. Bardziej szczegółowe ujęcie kosztów i korzyści programów edukacyjnych przedstawię w jednym z kolejnych artykułów.
Zdrowie finansowe pracownika – najnowsze światowe trendy
Na koniec posłużę się ponownie wybranymi faktami z jednego z najnowszych na świecie badań w zakresie zdrowia finansowego pracowników (1). Autorzy wskazują cztery kluczowe obszary, na które należy dzisiaj zwrócić uwagę:
- Korzyści z wdrażania programów zdrowia finansowego dzisiaj są największe – stres finansowy pracowników wzrósł znacząco w trakcie globalnej pandemii. W ślad za tym wzrosły też negatywne efekty stresu finansowego pracowników na ich działania w pracy. Szacuje się, że dzisiaj 4 razy więcej pracowników, których finanse pogorszyły się w trakcie pandemii mówi o negatywnym wpływie tego faktu na ich produktywność.
- Finansowe zdrowie pracowników wymaga coraz większej uwagi pracodawców – widać wyraźnie, że pandemia miała negatywny wpływ na finanse pracowników. Powiększyły się grupy ludzi, dla których obsługa bieżących zobowiązań stała się trudna lub wręcz niemożliwa. Prawie połowa pracowników nie będzie w stanie pokryć swoich podstawowych kosztów w przypadku przedłużonego bezrobocia (z uwagi na brak rezerw finansowych)
- Dobry moment na promowanie zdrowych nawyków finansowych – sytuacja kryzysowa zmieniła nieco postrzeganie pracowników w zakresie finansów osobistych. Stali się bardziej zainteresowani tą tematyką. Pracodawcy powinni wykorzystać ten moment i zadbać o pracowników niezależnie od tego, czy szukają pomocy w rozwiązywaniu poważnych problemów finansowych czy tez chcą wzmacniać swoje dobre nawyki finansowe.
- Skuteczny mariaż technologii oraz rozmowy twarzą w twarz – najskuteczniejsze programy wspomagające zdrowie finansowe pracownika to na dzisiaj mieszanka narzędzi online oraz rozmów indywidualnych. Narzędzia online sprawdzają się najlepiej w przypadku ogólnej edukacji czy też kwestii zarządzania budżetem. Czynnik osobisty jest kluczowy w przypadku rozwiązywania problemów oraz konieczności wsparcia niezbędnej zmiany u pracowników.
W kolejnych artykułach będę rozwijał tematykę zdrowia finansowego pracowników. Już dzisiaj zapraszam do lektury. Pozdrawiam Was, Bogumił
Jak zwykle podaję Wam listę inspiracji, które wykorzystałem do napisania tego artykułu.
(1) 2021 PwC Employee Financial Wellness Survey, https://www.pwc.com/us/en/services/consulting/workforce-of-the-future/library/employee-financial-wellness-survey.html
(2) Brown, R. C. (1993). Financial Worries in the Workforce with permission of R. J. Reynolds Tobacco
Co., R.R. Employee Counseling, Winston-Salem, NC. Unpublished paper.
(3) Joo, S., & Grable, J. E. (2000). Improving employee productivity: the role of financial counseling and education.
Journal of Employment Counseling, 37, 2–15, http://fpperformancelab.org/wp-content/uploads/Improving-Employee-Productivity-The-Role-of-Financial-Counseling-and-Education.pdf
(4) Williams, F. L., Haldeman, V., & Cramer, S. (1996). Financial concerns and productivity. Financial Counseling and Planning, 7, 147-155., https://www.researchgate.net/profile/Sheran-Cramer/publication/241526128_Financial_Concerns_And_Productivity/links/0a85e535442759f7c9000000/Financial-Concerns-And-Productivity.pdf
(5) Brown R. C. (1993), Financial worries in the worklpace. R.J. Tobacco Company. RJR Employee Counselling, Winston Salem, unpublished manuscript
(6) Goldberg (1994), High Price of Subtance abuse in the workplace. Business News, 50, 1-2
(7) So-hyun Joo & E. Thomas Garman, (1998) Personal Financial Wellness May be the Missing Factor in Understanding and Reducing Worker Absenteeism, https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.410.9301&rep=rep1&type=pdf