Jak zmniejszyć stres finansowy to pytanie, które już dzisiaj zadają sobie setki milionów ludzi na całym świecie. Przygniatający ich dług, bezlitosny napór konsumpcjonizmu oraz brak podstaw w edukacji finansowej spowodował w wielu przypadkach duży problem w finansach osobistych.
Dlaczego tematyka stresu finansowego jest ważna? Stres finansowy to szereg czynników związanych z tym, jak aplikujemy swoją wiedzę w na temat finansów do podejmowania codziennych decyzji finansowych. To właśnie stres finansowy jest kluczową sprawą w kontekście zdrowia finansowego. W najmocniejszych formach stres to sytuacja, w której przestajemy być zdolni do regulowania swoich zobowiązań i lub zabezpieczania potrzeb z uwagi na brak gotówki.
Odpowiedź na pytanie jak zmniejszyć stres finansowy jest poszukiwana nie tylko przez pojedyncze osoby. Także firmy coraz częściej planują wdrażają programy poprawy zdrowia finansowego pracowników. Walczą tym samym z negatywnymi efektami, jakie stres finansowy przynosi w środowisku pracy. Pisałem o tym szerzej w obszernym artykule na temat zdrowia finansowego pracowników.
Nawyki finansowe, które zmniejszają stres finansowy oraz zwiększają finansowe zdrowie
W tej sekcji opiszę kilka nawyków, które pomagają istotnie zmniejszyć stres finansowy lub całkowicie go wyeliminować. Jedną z fundamentalnych oznak zdrowia finansowego oraz jednym z elementów decydujących o niskim poziomie stresu finansowego jest posiadanie rezerw oraz gromadzenie środków na inwestycje.
Tworzenie rezerw
Dlaczego to jest ważne? Życie pisze różne scenariusze i prędzej czy później każdego z nas czeka jakaś niespodziewana sytuacja. Dotyczy to także kwestii finansów. Niespodziewane wydatki, nagła utrata pracy lub istotne zmniejszenie wynagrodzenia to wcale nie tak rzadkie przypadki jak mogłoby się wydawać. Rezerwy oraz gromadzenie środków na inwestycje jest tutaj istotnym czynnikiem, który zabezpiecza nas przed stresem lub znacząco go eliminuje.
Jak wpływ ma tworzenie rezerw na stres finansowy i zdrowie finansowe? Aby zmniejszyć stres finansowy lub całkowicie go wyeliminować przyjęło się, że należy trzymać zapasy gotówki pozwalające na pokrycie od 3 – 6 miesięcy naszych kosztów stałych. Niektórzy trzymają zapasy o większej wysokości, ale w dzisiejszym środowisku niskich stóp procentowych nie ma to większego uzasadnienia ekonomicznego. Jest to już tylko i wyłącznie kwestia indywidualnych predyspozycji psychologicznych. Posiadanie rezerw to jedna z oznak zdrowia finansowego. W niespodziewanych przypadkach sięgamy do tych rezerw i nasze życiowe przygody stają się tylko i wyłącznie chwilową niedogodnością a nie stresem ponad miarę.
Gromadzenie środków na inwestycje
Jaki wpływ ma gromadzenie środków inwestycje na stres finansowy i zdrowie finansowe? Rezerwy mają charakter ochronny. Gromadzenie środków na inwestycje to element finansowej ofensywy. Nie ma zdrowych inwestycji bez zgromadzonego kapitału. Inwestycje mają przynosić nam dodatkowe źródło gotówki niezależne od naszej pracy. To właśnie jest ten kluczowy element i odpowiedź jak zmniejszyć stres finansowy. 97% osób, które odnotowały najwyższe wyniki w moim teście na finansowe IQ twierdzi, że dobrze zarządza swoim ryzykiem i że ma aktywa, które płacą im gotówkę nawet wtedy, gdy oni nie mogą pracować. Jak wygląda Twoje finansowe IQ? Mam dla Ciebie super narzędzie.
Unikanie długów to kluczowy element Twojego planu aby zmniejszyć stres finansowy
Kolejną oznaką zdrowia finansowego oraz jednym z elementów decydujących o niskim poziomie stresu finansowego jest unikanie zadłużenia. Zdecydowana większość osób (97%) z najwyższym finansowym IQ w moim teście zadeklarowała, że ma najwyższą kontrolę nad długiem i nie posiada aktualnie żadnych produktów kredytowych.
Dlaczego to jest ważne? Unikanie długów jest ważne z co najmniej dwóch przyczyn. Zaciągając zobowiązania pozbawiacie się najważniejszego narzędzia do budowania wolności finansowej, jakim jest wolna gotówka. Zamiast gromadzić ją na inwestycję, oddajecie ją instytucjom finansowym wraz z oprocentowaniem. Ważniejsza z punktu widzenia odpowiedzi na pytanie jak zmniejszyć stres finansowy jest jednak kwestia przymusu ekonomicznego, który jest związany z długami. Mając zobowiązania kredytowe musicie utrzymywać zarobki na określonym poziomie, aby być w stanie regulować zobowiązania oraz obsługiwać inne życiowe potrzeby. To obciążenie jest dla wielu zbyt duże w długim terminie.
Wszystkie badania wskazują na to, że ludzie, którzy unikają długów cieszą się dobrym zdrowiem finansowym oraz niskim poziomem stresu związanym z finansami.
Jak wpływ ma unikanie długów na stres finansowy i zdrowie finansowe? Brak zadłużenia jest jednym z najważniejszych elementów finansowego dobrostanu. Wszystkie przeprowadzone przeze mnie analizy i badania wskazują na to, że ludzie którzy unikają długów cieszą się dobrym zdrowiem finansowym oraz obniżonymi poziomami stresu związanego z finansami. Jest to szerzej związane z ich ogólnym podejściem do finansów oraz wypracowanymi nawykami. Ludzie, którzy unikają zadłużenia nigdy nie wydają więcej niż zarabiają, regularnie inwestują, dbają o wzrost zarobków oraz konsekwentnie rozwijają swoje umiejętności. Te i inne finansowe nawyki możesz sprawdzić w moim darmowym narzędziu.
Co zrobić jeżeli popadłam w długi? Jeżeli z jakichś przyczyn nie udało się uniknąć zadłużenia trzeba za wszelką cenę zacząć aktywnie z nim walczyć. Im szybciej powstrzymamy zadłużenie, tym większa szansa, że unikniemy spirali długów. To sytuacja, w której jeden kredyt goni drugi i często nie ma już wyjścia tradycyjnymi metodami.
W pracy z Klientami stosuję autorską metodę walki z długami, którą nazwałem osobista dźwignia. Ta metoda skupia się najpierw na ocenie zdrowia finansowego danej osoby i stawia pewnego rodzaju diagnozę na temat tego, z jaką sytuacją finansową mamy do czynienia. Pozwala ona także na identyfikację przyczyn zadłużenia i zaplanowanie dalszych kroków tak, aby w pierwszej kolejności wyeliminować przyczyny a dopiero później pracować nad samym programem spłaty zobowiązań. Osobista dźwignia w każdym z przypadków ma w swoim programie pracę nad podniesieniem przychodów danej osoby oraz otwarcie jej głowy na nowe możliwości. Przeczytaj więcej na temat najskuteczniejszej metody walki z długami.
Budżetowanie oraz wykorzystanie finansowych miar sukcesu
Trzecim nawykiem, który pozwala zmniejszyć stres finansowy, na który chciałem zwrócić uwagę, jest budżetowanie oraz wykorzystywanie finansowych miar sukcesu. Zacznijmy od budżetowania. Celowo mówię tutaj w pierwszej o nawyku budżetowania a nie o narzędziu. W Internecie znajdziecie niezliczone aplikacje, arkusze kalkulacyjne i inne narzędzia, które mają Wam pomóc rozwiązać problem zarządzania pieniędzmi.
Bez zrozumienia dlaczego nawyk budżetowania jest ważny nie będziecie konsekwentnie używać żadnego narzędzia. Budżet domowy, tak samo jak budżet firmowy, służy temu aby nadać naszym pieniądzom cel i kierunek. Budżet ma zatem rolę aktywną i ma służyć do tego, aby pieniądze robiły to co im każemy. Nadawanie pieniądzom kierunku przez budżetowanie nie tylko pozwala zmniejszyć stres finansowy, ale sprawia także że używamy pieniędzy bardziej na bazie intencji a nie tylko emocji.
Nadawanie pieniądzom kierunku przez budżetowanie pozwala zmniejszyć stres finansowy. Sprawia także, że używamy pieniędzy bardziej na bazie intencji a nie tylko emocji.
Analizując wyniki ponad 4000 tysięcy osób, które wzięły udział w moim teście finansowego IQ widać uderzającą zależność. Otóż 97% osób z najwyższym finansowym IQ prowadzi budżet domowy. Znakomita większość bo aż 82% procent prowadzi budżet domowy na rok bieżący oraz jeden rok do przodu. Pokazuje to, że osoby z najwyższym finansowym IQ biorą długoterminowy horyzont jako narzędzie do pracy z finansami. Wiedzą, że pozornie małe decyzje dzisiaj będą miały zwielokrotniony efekt w przyszłości. Więcej o tym, jak małe nawyki wspierają wielkie cele możecie przeczytać w świetnej książce p.t. Atomowe Nawyki.
Z budżetowaniem wiąże się jeszcze jeden ważny nawyk, który pozwala skutecznie zmniejszyć stres finansowy. W finansach podobnie jak w życiu porównywanie się do innych nigdy nie wychodzi nikomu na dobre. To co inni myślą o Tobie to nie Twoja sprawa. Ty nie powinnaś się także interesować innymi. Zamiast tego warto spojrzeć na swoje własne finanse przez pryzmat pewnych ważnych wskaźników. Osoby z najwyższym finansowym IQ doskonale to rozumieją i ponad 82% z nich ciągle monitoruje trzy główne wskaźniki zdrowia finansowego (wskaźnik długu do dochodu, wskaźnik kosztów stałych do dochodu, wskaźnik inwestycji do dochodu).
Dlaczego wskaźniki są ważne? Są one bowiem pewnego rodzaju bezpiecznikiem, który po przekroczeniu pewnego poziomu pozwala Ci zasygnalizować, że coś w Twoich finansach dzieje się niedobrego. Weźmy dla przykładu wskaźnik długu do dochodu. O ile znacie moje podejście do długów i wiecie, że jestem ich przeciwnikiem, to można sobie wyobrazić sytuacje, że ktoś jednak korzysta z długu bo chce na przykład wesprzeć się w finansowaniu zakupu domu lub mieszkania. W podejmowaniu takiej decyzji osoba taka powinna zastanowić się ile jej miesięcznych wpływów pochłonie rata tego kredytu. Bezpieczne wskaźniki długu do dochodu to nie więcej niż 25%. Czyli z każdych 100 złotych, które wpływa na Wasze konto nie powinniście przeznaczyć więcej niż 25% na spłatę wszystkich zobowiązań. To da Wam miejsce w budżecie na obsługę innych kosztów stałych, bieżącej konsumpcji, gromadzenie środków oraz inwestowanie.
Zbadaj swoje finansowe nawyki dzięki darmowemu narzędziu HABITUS
Możesz przyjrzeć się tym i innym nawykom finansowym korzystając z darmowego narzędzia HABITUS. W szybki i precyzyjny sposób możesz dzięki temu narzędziu ustalić czy i jaka praca jest do wykonania w Twoim przypadku jeżeli chodzi o nawyki finansowe. Podkreślę jeszcze raz, że sukces w finansach osobistych do w 80% nawyki a w 20% wiedza i narzędzia. Aby zmniejszyć zatem stres finansowy w swoim życiu przyjrzyj się dokładnie swoim nawykom. To one bowiem doprowadziły do sytuacji stresowej i tylko zmiana nawyków może na trwałe z tej stresowej sytuacji Cię wyprowadzić.
Psychologia a Twoja droga, aby zmniejszyć stres finansowy
W uzupełnieniu do dyskusji na temat nawyków a ich roli w tym jak zmniejszyć stres finansowy przedstawię Wam jeszcze kilka ciekawostek z innego punktu widzenia. Psychologowie behawioralni od dawna badają temat finansów i zainteresowali się też tym, jak podejmowanie decyzji finansowych wpływa na nasze zdrowie finansowe. Poniżej prezentuję Wam podsumowanie jednej ciekawej pracy z tego zakresu. Z całością opracowania możecie się zapoznać tutaj.
Rola edukacji finansowej
Na pierwszym miejscu autorzy opracowania podkreślają, że aby podejmować decyzje, które pozytywnie wpływają na nasze zdrowie finansowe musimy być wyposażeni w odpowiednią wiedzę oraz umiejętności w dziedzinie finansów osobistych. Jest to warunek konieczny, aby zmniejszyć stres finansowy. Wiele badań udowodniło, że edukacja finansowa stoi w bezpośredniej relacji do kilku istotnych zachowań oraz efektów w dziedzinie finansów. Do kluczowych efektów związanych z edukacją finansową zalicza się gromadzenie oszczędności oraz majątku. Wśród tych ważnych efektów należy też odnotować skuteczne unikanie zadłużenia.
Warto tutaj odnotować, że najskuteczniejszymi metodami w zakresie edukacji finansowej są takie, które oprócz czystej wiedzy połączone są z ćwiczeniami w zakresie podejmowania decyzji, a najlepiej ćwiczeniami na żywym organizmie. Połączenie edukacji finansowej, ustalania celów w aktywnych formułach nauczania daje najlepsze rezultaty. W środowisku pracy widuje się zatem świetne programy porad finansowych w formie online połączone z dostępem do ekspertów, którzy pomagają realizować prywatne cele. Poza światem korporacyjnym najskuteczniejszą metodą pracy w zakresie edukacji finansowej jest coaching finansowy. Więcej o tym, jakie transformacje finansowe może przynieść coaching finansowy przeczytacie tutaj.
Dzisiaj czy jutro?
Wiele decyzji finansowych wymaga od nas zastanowienia się nad tym czy bardziej chcemy czegoś dzisiaj, czy też możemy to dostać jutro (czytaj później). W literaturze naukowej oraz w życiu wielokrotnie udowodniono, że preferowanie szybkiej nagrody dzisiaj zamiast nagrody jutro to droga do finansowego niepowodzenia. Aby skutecznie zmniejszyć stres finansowy należy nauczyć się preferować to, co przyniesie jutro. W tym sensie warto podejmować krótkoterminowe decyzje, które mogą być dla nas niekomfortowe na korzyść długoterminowych rezultatów w dziedzinie finansów osobistych. Lepsze zrozumienie tego mechanizmu owocuje najczęściej w istotnym zwiększeniu majątku w czasie.
Ogólna postawa w zakresie wydatków
Ostatnim z psychologicznych aspektów związanych z tym jak zmniejszyć stres finansowy jest kwestia wydatków. Będąc bardziej precyzyjnym, jest to kwestia podejścia do wydatków. Udowodniono, że konsumenci, którzy planują zakupy są w gronie tych, którzy cieszą się najlepszym zdrowiem finansowym i najniższymi poziomami stresu. Na przeciwnym końcu spektrum są ludzie, którzy dają się ponieść impulsom jeżeli chodzi o zakupy i wydawanie pieniędzy. Udowodniono także szerzej, że ludzie, którzy mają w naturze planowanie, odnoszą w dziedzinie finansów najbardziej spektakularne sukcesy.
Finanse osobiste to nie jest sprint to jest maraton. Trzeba dobrze się przygotować, trzeba przetestować różne rodzaje ubrań. Trzeba znać swoje tempo oraz organizm. Żeby przebiec maraton trzeba… biegać. W finansach osobistych, aby odnieść sukces trzeba świadomie podejmować większe lub mniejsze decyzje finansowe i stawiać w ten sposób każdego dnia krok we właściwym kierunku.
Jak zmniejszyć stres finansowy już dzisiaj? Oceń swoje zdrowie finansowe i zaplanuj konkretne działania
Już dzisiaj możesz skorzystać z darmowego testu na zdrowie finansowe FRUCTUS. Pierwszy jego element, czyli obiektywna ocena zdrowia finansowego jest pewnego rodzaju zdjęciem rentgenowskim Twoich finansów w danym punkcie czasu. Podobnie jak badanie lekarskie prześwietla cały Twój finansowy organizm, aby z pewnej ogólnej perspektywy zdiagnozować elementy mogące wymagać dalszej uwagi.
Drugi element oceny zdrowia finansowego to ocena satysfakcji finansowej. Podobnie jak w ogólnym badaniu lekarskim lekarz pyta nas o stan zdrowia, ja z pomocą tej ankiety pytam Was o najważniejsze subiektywne elementy finansowego zdrowia. Dotykamy tematów takich jak zadowolenie z zarobków, odczucia w zakresie poziomu oszczędności a także elementy związane z inwestowaniem.
Ocena zdrowia finansowego przy wykorzystaniu narzędzia FRUCTUS to świetne ćwiczenie dla każdego. Pozwala spojrzeć kompleksowo na Wasze finanse przez pryzmat obiektywnych wskaźników i subiektywnych odczuć. Daje tym samym pełny, ogólny obraz Waszych finansów.
Zaprojektowana przeze mnie ocena zdrowia finansowego FRUCTUS Jest tym samym doskonałym punktem wyjściowym do skutecznej pracy nad finansami osobistymi. Dla wielu osób już samo wypełnienie tej krótkiej ankiety spowodowało „moment a ha!” i zainspirowało ich do rozpoczęcia pracy nad zmianą nawyków finansowych.
Do napisania artykułu wykorzystałem następujące źródła naukowe.
Adam Eric Greenberg,Hal E. Hershfield, Financial decision making, 13 December 2018, Consumer Psychology review
Lusardi, A. (2012). Numeracy, financial literacy, and financial decision making. Numeracy, 5(1), 1–14
Lusardi, A., & Mitchell, O. S. (2014). The economic importance of financial literacy: Theory and evidence. Journal of Economic Literature, 52(1), 5–44. https://doi.org/10.1257/jel.52.1.5